Ekonomik etkinlik, serbest piyasada optimum yani en elverişli koşullarda kaynak dağılımının sağlanarak halkın refahının maksimum seviyeye ulaşmasıdır.
Esnaf bu refahın sağlanmasına katkı sağlayan aracıdır. Çünkü esnaf, rekabeti kaynak olarak alarak çalışmalarını sürdürür. Bu anlamda kaynak yani rekabetin adil olarak dağılımında görevli mekanizmanın en önemli unsurlarından biridir.
Günümüzde serbest piyasa ekonomisi koşulları geçerlidir. Serbest piyasa, Anayasa’nın sağladığı hukuk normları tarafından belirlenmiş kurallar çerçevesinde işler.
Hukuk normlarını, Hakkaniyetten ve adaletten uzak olarak göremeyiz tam aksine Hukuk, bireylerin refahlarını maksimum seviyede tutmak için vardır. Bugün Borçlar kanunu, kişilerin optimum seviyede refah ekonomisinin işlemesinden edeceği maksimum faydanın sağlanması için vardır.
Fakat günümüz koşullarında rekabet ne yazık ki hakkaniyet ve adalet kavramlarını hiçe sayarak var olmaya çalışmaktadır. Her köşe başında yer alan büyük marketler zincirler halinde piyasada tekelleşmeye başlamışlardır. Tüketici açısından fayda maksimizasyonu ne yazık ki sağlanamamaktadır. Ürünlerin birçoğunun gramajı, imalatında kullanılan hammaddeler vb. rekabete aykırı olarak kullanılmaktadır. Bu nedenlerden dolayı tüketicinin algıları ile oynanmaktadır. Tüketici marketten yapacağı alışverişlerde aynı rafta bulunan ürünler arasından kıyaslama yaparak tercihini kullanmaktadır. Markette raflarda satışa sunulan ürünlerin bir çoğu rekabete kapalıdır.
Özellikle üretici firmaların yalnızca bu marketlere özel olarak üretmiş oldukları ürünler piyasanın sağlıklı işlemesi için Hukuken kabul edilmiş rekabet koşullarını hiçe saymaktadır. Söz konusu ürünler ile tüketiciyi dolaylı yoldan ürünün satıldığı bu marketlere mecburi bırakmaktadır. Bu konu rekabet açısından hukuki (Hakkaniyet ve adalet) açıdan doğru olmamakla birlikte kanuni yaptırıma da kapalıdır.
Esnaf olarak tabir edilen sınıf, Anayasanın borçlar kanununa göre pozitif ayrımcılığa tabidir. Bu yüzden Esnaf ve Sanatkârlar olarak adlandırılır.
Anayasanın 45 maddesinin ikici fıkrasında,
“Devlet, bitkisel ve hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi ve gerçek değerlerinin üreticinin eline geçmesi için gereken tedbirleri alır.”
Bu hükümde de tarımı korumak amacıyla çiftçiler pozitif ayrımcılık görür. Çünkü tarım politikası ülkemiz çok önemli olup bu yönde topraktan geçimini sağlayan emekçileri korumaya yöneliktir.
Esnaf ve Sanatkârlarda bu bağlamda aynı diğer gruplarda olduğu gibi, korunması ve yabancı sermayenin karşısında haksız rekabete maruz kalmaması için Devlet tarafından destek görmelidir. Elbette bu destek esnafı rahatlatmaktan ziyade daha fazla çalışmaya, rekabet gücünü arttırmaya yönelik olmalıdır. Bugün ülkemizde birçok meslek gurubu belirlenen bölgelerde sayılar ile sınırlıdır. Aynı durum büyük marketler ve indirim marketleri içinde geçerli olmalıdır. Böyle bir adım bile milyonlarca esnafın nefes almasını sağlayacaktır.
Bakkal, Tekel bayisi gibi küçük esnaflar aynı zamanda pozitif dışsal maliyet açısından önemlidir. Küçümsenemeyecek düzeyde piyasanın parasal hareketine katkı sağlayarak ekonomik faaliyetlerin sürekliliği ile birlikte devamında aktif rol oynamaktadırlar. Fakat büyük marketler ile rekabet etmesinin imkanı olmadığı için negatif dışsal maliyete ve bunun sonucunda da doğan dışsal maliyetlere katlanmak zorunda kalmaktadır.
Esnafın sadece ekonomik katkılarının göz önünde bulundurulması bile başlı başına önemli olmasının yanı sıra sosyal ve kültürel açıdan da ne kadar önemli olduğunu gösterir. Bugün kültürümüzün en önemli yapı taşlarından biri de esnaflardır. Tekel bayisi, bakkal, berber, kasap, manav, ayakkabıcı, terzi, kırtasiye, kıraathaneler ve benzeri onlarca esnaf kültürümüzün en derinlerinde ve toplumun içerisinde yer alır.
Terzisi olmayan mahalle, Berberi olmayan çarşı, bakkalı olmayan sokak düşünülemez.
Bu yazıyı yazmamdaki sebep zincir marketler ve üretici firmalar sayesinde durumun her geçen gün daha fazla bizim aleyhimize olmasının yaratmış olduğu dışsal maliyette istinadendir.
Yazının içinde geçen iktisadi terimlerin anlamlarını araştırmanızı ve ticari bakışınıza katkı sağlamasını temenni ederim.
Yorumlar
Yorum Gönder